Auteur: Dirk Marivoet
Geïnspireerd door: Marivoet, Dirk (2012), Bodymind Integration and Social Evolution. In: Erken, Rita & Bernhard Schlage. Transformation of the Self with Bodymind Integration. Berlin. Hubert W. Holzinger Verlag. pp. 95-145.
Samenvatting
Dit artikel verkent de kruising van Wilhelm Reich’s theorieën over ‘verharding’ (armoring), Core Strokes™ bodymind integration,en Clare W. Graves’ Spiral Dynamics. Het onderzoekt hoe lichamelijke en psychologische verharding de menselijke evolutie heeft beïnvloed en hoe moderne somatische therapieën individuen helpen over te gaan naar hogere staten van bewustzijn en integratie. Door middel van een gedetailleerde analyse van biopsychosociale ontwikkeling benadrukt dit werk hoe het ontmantelen van verharding bijdraagt aan persoonlijke groei, emotionele intelligentie en collectieve evolutie.
Inleiding: Is chronische verharding of pantsering een voorbijgaand stadium in menselijke evolutie?
Wilhelm Reich’s concept van verharding—zowel fysiek als psychologisch—heeft moderne lichaamsgerichte therapieën gevormd en ons begrip van menselijke ontwikkeling verdiept. In de jaren 1930 gebruikte Reich de metafoor van “de mens in de val” om te beschrijven hoe emotionele onderdrukking zich manifesteert in rigide lichaamsstructuren, waardoor het menselijk potentieel wordt beperkt. Hij vroeg zich af waarom verharding bestaat, terwijl het schijnbaar in tegenspraak is met de natuur zelf:
“Als er niets bestaat buiten de grenzen van natuurlijke processen, waarom bestaat de verharding van de menselijke soort dan überhaupt, aangezien het de natuur in de mens op elk punt tegenspreekt en zijn natuurlijke, rijke mogelijkheden vernietigt?” – Wilhelm Reich, Cosmic Superimposition
Reich schreef verharding aanvankelijk toe aan sociaaleconomische veranderingen, met name de verschuiving van matriarchaat naar patriarchaat. Later stelde hij voor dat verharding niet louter een sociaal construct was, maar een biologische en psychologische reactie op zelfbewustzijn. Naarmate vroege mensen het vermogen tot introspectie ontwikkelden, veroorzaakte dit angst, schaamte en controlemechanismen die leidden tot de fragmentatie van lichaam en geest.
In het post-Reichiaanse tijdperk bouwt Core Strokes™—een synthese van Postural Integration, Core Energetica en Psychomotorische Therapie (vooral het Pesso-Boyden Systeem)—voort op deze inzichten en biedt een diepgaande manier om lichamelijke en psychologische verharding op te heffen. Centraal in deze benadering staat het concept van strokes, een term uit de Transactionele Analyse (TA) die verwijst naar eenheden van erkenning, aanraking en bevestiging die essentieel zijn voor menselijke ontwikkeling.
In de biopsychosociale context vertegenwoordigen strokes de energie-uitwisselingen die menselijke relationele patronen en psychologische ontwikkeling vormgeven. Vanaf jonge leeftijd bepaalt ons vermogen om strokes te geven, ontvangen en integreren onze capaciteit voor verbinding, authenticiteit en emotionele balans. Wanneer strokes afwezig, inconsistent of vervormd zijn (bijv. voorwaardelijke liefde, kritiek, verwaarlozing), ontwikkelen individuen verharding—rigide spier- en psychologische verdedigingsmechanismen die de natuurlijke stroom van energie en erkenning blokkeren.
Hoewel Core Strokes™ de belichaamde dimensies van verharding aanpakt, biedt Spiral Dynamics een breder kader om te begrijpen hoe de mensheid deze beperkingen overstijgt. Deze systemen kruisen elkaar en tonen hoe somatische therapieën de menselijke overgang naar een geïntegreerde, onverdedigde staat faciliteren.
De Evolutionaire Oorsprong van Verharding: Angst, Overleving en Zelfbewustzijn
Van Instinctieve Flow naar het Gespleten Zelf
Gedurende een groot deel van de menselijke evolutie leefden onze voorouders in een staat van organische eenheid, waarbij ze op een natuurlijke manier reageerden op de ritmes van het leven. Hun bewegingen, emoties en sociale banden waren diep geïntegreerd en weerspiegelden de vloeiende aanpassingsvermogen dat ook bij andere zoogdieren te zien is. Op een bepaald moment werd deze organische stroom echter verstoord. Reich speculeerde dat zelfbewustzijn zelf—het vermogen om na te denken over eigen gedachten—de katalysator was.
Zodra vroege mensen zich bewust werden van zichzelf als afzonderlijke wezens, ontstond er een existentiële splitsing. Dit weerspiegelt de bekende fabel van de duizendpoot:
“De duizendpoot kon geen poot meer bewegen en raakte verlamd toen hij begon na te denken over welke poot hij eerst en welke hij daarna moest zetten.” – Wilhelm Reich, 1951
Op dezelfde manier ervoeren vroege mensen, zodra ze begonnen na te denken over hun bestaan, onzekerheid, angst en existentiële vrees. De reactie hierop was een onbewuste lichamelijke verkramping—een beschermingsmechanisme om overweldigende emoties te onderdrukken. In de loop van de tijd raakte deze verharding zowel op individueel als op cultureel niveau verankerd, waardoor het menselijk gedrag gedurende millennia werd gevormd.
Neurowetenschap, Trauma en de Splitsing tussen Lichaam en Geest
Moderne neurowetenschap bevestigt Reichs hypothese dat psychologisch trauma en onderdrukking zich fysiek in het lichaam vastzetten. De polyvagaaltheorie (Porges, 1994) laat zien hoe het autonome zenuwstelsel reageert op waargenomen bedreigingen door het activeren van vecht-, vlucht- of bevriesreacties. Wanneer stress of trauma niet wordt verwerkt, blijft het lichaam vastzitten in deze verdedigingshoudingen, wat zich uit in chronische spierspanning, oppervlakkige ademhaling en emotionele onderdrukking.
Onderzoek in de somatische psychologie (Levine, 1997; van der Kolk, 2014) ondersteunt het idee dat trauma in het lichaam wordt opgeslagen, wat Reichs bewering versterkt dat emotionele onderdrukking leidt tot verstarde spierspanning. Deze lichamelijke verharding wordt een “bevroren verleden”, dat houding, beweging en het vermogen tot intimiteit beïnvloedt.
Core Strokes™ pakt deze splitsing tussen lichaam en geest aan door te werken met fascia, ademhaling, beweging en emotionele expressie, waardoor gedissocieerde aspecten van het zelf opnieuw worden geïntegreerd. Dit vergemakkelijkt een terugkeer naar de natuurlijke, onverharde staat die Reich voor ogen had.
Hoewel trauma en verharding de individuele psyche vormen, beïnvloeden ze ook het collectieve bewustzijn, zoals beschreven in Spiral Dynamics.
Spiral Dynamics en de Evolutie van Bewustzijn
Verharding als een Ontwikkelingsfase in de Menselijke Evolutie
Clare W. Graves’ Spiral Dynamics biedt een overtuigend kader om te begrijpen hoe verharding past in het grotere evolutionaire traject van het menselijk bewustzijn. Graves stelde dat de mensheid evolueert door verschillende waardesystemen (vMEMEs), die elk een nieuwe manier vertegenwoordigen om zich aan te passen aan de uitdagingen van het leven.
Verharding kan worden gezien als een noodzakelijke maar tijdelijke fase in de menselijke evolutie—een biologische, psychologische en sociale aanpassing die geleidelijk wordt overstegen. Hoewel verharding oorspronkelijk individuen hielp om te gaan met angst, agressie en controle, beperkte het ook authentieke expressie, emotionele intelligentie en somatische vrijheid.
Core Strokes™ helpt individuen om oude verdedigingsstructuren los te laten terwijl de sterke punten die op elk ontwikkelingsniveau zijn verworven, behouden blijven, waardoor een vloeiende, belichaamde overgang naar hogere bewustzijnsstaten mogelijk wordt. Het proces omvat lichaamswerk, ademwerk, relationele afstemming en diepe emotionele integratie, waarbij de somatische indrukken van elk vMEME worden aangepakt.
Belangrijke vMEMEs en hun relatie tot verharding of pantsering en Core Strokes™
1. BEIGE (Overlevingsinstincten) – De Pre-Verharde Staat
- Kernkenmerken: Het meest basale, pre-verharde bestaan, waarbij overleving primair is en er geen egoïsche zelfreflectie is. Strokes zijn puur biologisch (bijv. warmte, voeding, aanraking voor overleving). De afwezigheid hiervan leidt tot ernstige ontwikkelingsproblemen.
- Core Strokes™ Benadering:
- Herstelt de oorspronkelijke veiligheid door middel van somatische aarding, ademwerk en hands-on contact.
- Helpt het lichaamsvertrouwen en de regulatie te herstellen bij individuen met vroege hechtingstrauma’s.
- Werkt met diepe fascia-release om het reactievermogen en de vitaliteit van het lichaam te herontwaken.
2. PURPLE (Tribalism & Veiligheid) – Rituelen & Emotionele Beheersing
- Kernkenmerken: De opkomst van rituelen en taboes om existentiële angst te beheersen, leidend tot vroege sociale structuren. Strokes zijn ritueel, magisch en groepsgericht (bijv. initiatieriten, voorouderverering). Een sterk gevoel van verbondenheid ontwikkelt zich door symbolische en fysieke aanraking.
- Core Strokes™ Benadering:
- Maakt gebruik van ritmische beweging, ademhaling en ritueel lichaamswerk om een gevoel van belichaamde verbondenheid te herstellen.
3. RED (Macht & Dominantie) – De Opkomst van het Ego & Lichamelijke Verharding
- Kernkenmerken: De opkomst van egoïsche individualiteit, leidend tot hiërarchische controle, emotionele onderdrukking en fysieke verharding. Strokes worden hiërarchisch en agressief—validatie wordt gezocht via kracht en dominantie.
- Core Strokes™ Benadering:
- Werkt met bio-energetische ontlading, expressieve beweging en ademwerk om onderdrukte woede om te zetten in authentieke kracht.
- Helpt individuen uit dominantiegebaseerde validatiecycli te breken en gezonde persoonlijke kracht te ontwikkelen.
- Reïntegreert afgescheiden lichaamsdelen (bijv. borst, bekken, kaak) om een samenhangende zelfexpressie mogelijk te maken.
4. BLUE (Orde & Autoriteit) – Starre Structuur & Morele Conditionering
- Kernkenmerken: Geïnstitutionaliseerde discipline, moraliteit en strikte zelfcontrole versterken verharding door rigide regels en onderdrukking van emoties. Strokes zijn voorwaardelijk en moralistisch (bijv. goedkeuring wordt gegeven wanneer regels worden gevolgd).
- Core Strokes™ Benadering:
- Maakt gebruik van posturale de-armoring, ademexpansie en somatische introspectie om de rigiditeit van sociale conditionering los te laten.
- Helpt cliënten om lichamelijke verstijving (diafragma, ruggengraat, schouders) die repressie weerspiegelt te verzachten.
- Ondersteunt individuen in het integreren van structuur met emotionele diepgang, in plaats van uitsluitend op externe regels te vertrouwen voor zelfregulatie.
5. ORANGE (Prestatie & Rationalisme) – Succes Boven Belichaming
- Kernkenmerken: Een flexibelere, op succes gerichte mentaliteit, maar nog steeds beperkt door intellectuele dominantie over emotionele diepgang. Strokes zijn statusgericht en prestatiegedreven. Succes wordt beloond, maar emotionele behoeften kunnen worden verwaarloosd.
- Core Strokes™ Benadering:
- Helpt hoogfunctionerende individuen opnieuw contact te maken met hun emotionele en lichamelijke intelligentie.
- Werkt met chronische spanning in de nek, kaak en zonnevlecht—gebieden waar onverwerkte emoties worden onderdrukt ten gunste van rationele controle.
- Integreert cognitieve intelligentie met somatisch bewustzijn, waardoor een evenwichtige, holistische benadering van succes ontstaat.
6. GREEN (Gemeenschap & Gevoeligheid) – Het Begin van De-Armoring
- Kernkenmerken: Empathie, emotionele expressie en holistische genezing worden centraal. Strokes benadrukken interpersoonlijke verbinding en gelijkheid. Hoewel dit stadium emotionele diepgang opent, kan het ook leiden tot een verlies van grenzen.
- Core Strokes™ Benadering:
- Ondersteunt somatische afstemming, zodat individuen diepe emoties kunnen uiten zonder hun kernzelf te verliezen.
- Ontwikkelt sterke grenzen terwijl openheid voor verbinding behouden blijft.
- Werkt met groepsgericht lichaamswerk om verbondenheid te versterken zonder verstrengeling of emotionele over-identificatie.
7. YELLOW & TURQUOISE (Integratie & Heelheid) – Het Overstijgen van Verharding
• Kernkenmerken: Het besef dat verharding niet langer nodig is, wat leidt tot vloeiende, onverdedigde zelfexpressie. Strokes worden niet-dualistisch en universeel, met nadruk op de onderlinge verbondenheid van alle wezens.
- Core Strokes™ Benadering:
- Faciliteert diepe belichaming van kosmisch bewustzijn en zorgt ervoor dat spirituele realisatie geworteld blijft in het lichaam.
- Werkt met geavanceerde ademhalingstechnieken en fascia-release om een grotere energiestroom en aanwezigheid mogelijk te maken.
- Helpt individuen om het volledige spectrum van hun vroegere ervaringen opnieuw te integreren in een samenhangend, belichaamd geheel.
- Op Geel wordt somatisch bewustzijn zeer vloeiend, waarbij eerdere lichamelijke ervaringen worden geïntegreerd in een flexibele, adaptieve zelfexpressie.
- Op Turquoise is belichaming niet langer persoonlijk, maar transpersoonlijk, waarbij lichamelijke aanwezigheid zich afstemt op collectief en kosmisch bewustzijn.
Countershape Werk: Het Voltooien van Onverwerkte Erkenningscycli
Een belangrijk aspect van Core Strokes™ is countershape werk, dat cliënten helpt om de strokes te ontvangen die ze in hun vroege leven hebben gemist. Dit proces omvat therapeutische aanraking, lichaamshouding en energetische afstemming om de ontwikkelingshiaten op te vullen die zijn achtergelaten door afwezige of inconsistente erkenning.
Voorbeelden van hoe dit zich kan manifesteren:
- Iemand die geen onvoorwaardelijke ouderlijke steun heeft gekregen, kan…
- Chronisch externe validatie zoeken (ORANGE vMEME).
- Emoties onderdrukken om aan maatschappelijke verwachtingen te voldoen (BLUE vMEME).
Hoe countershape werk helpt:
- Core Strokes™ biedt een belichaamde ervaring van het ontvangen van de strokes die men heeft gemist, waardoor oude trauma’s kunnen worden verwerkt en geïntegreerd.
- Trauma-onderzoek (van der Kolk, Levine) toont aan dat het zenuwstelsel afdrukken van eerdere ervaringen vasthoudt.
• Door specifieke bewegingspatronen, ademhalingsritmes en houdingsaanpassingen te activeren, herprogrammeert Core Strokes™ deze afdrukken op fysiologisch niveau, waardoor een nieuwe basis wordt gecreëerd voor relationele, emotionele en cognitieve vrijheid.Core Strokes™ re-patterns these imprints at a physiological level, creating a new foundation for relational, emotional, and cognitive freedom.
Slotgedachten
Core Strokes™ is een krachtig instrument voor menselijke evolutie en zorgt ervoor dat persoonlijke transformatie niet alleen psychologisch, maar ook diepgaand belichaamd is.
Door:
- Verharding or pantsering los te laten
- De stroke-economie in balans te brengen
- Oude trauma’s te integreren
… ondersteunt Core Strokes™ niet alleen het individu, maar draagt het ook bij aan de collectieve evolutie van het menselijk bewustzijn. Hierdoor kunnen we als mensheid stappen zetten naar een meer geïntegreerde en holistische manier van zijn.
Vond je dit artikel leuk? Deel het op: